Odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego

W polskim porządku prawnym przewidziano możliwość odbywania kary pozbawienia wolności (w tym zastępczej kary pozbawienia wolności) w systemie dozoru elektronicznego, w miejsce tradycyjnego wykonania kary pozbawienia wolności poprzez osadzenie skazanego w zakładzie karnym.

Dozór elektroniczny jest to kontrola zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. W systemie dozoru elektronicznego można kontrolować przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu (dozór stacjonarny), bieżące miejsce pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa (dozór mobilny) lub zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd (dozór zbliżeniowy). Karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się zawsze jako dozór stacjonarny. Skazany, wobec którego wykonywany jest dozór stacjonarny ma obowiązek pozostawać we wskazanym przez sąd miejscu w wyznaczonym czasie, jednakże sąd określa przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, w których skazany ma prawo się oddalić z miejsca stałego pobytu a na okres nieprzekraczający 12 godzin dziennie, w szczególności w celu świadczenia pracy, wykonywania praktyk religijnych lub korzystania z posług religijnych, sprawowania opieki nad osobą małoletnią, osobą niedołężną lub chorą, kształcenia i samokształcenia oraz wykonywania twórczości własnej, korzystania z urządzeń lub zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych, komunikowania się z obrońcą, utrzymywania więzi z rodziną lub innymi bliskimi osobami, korzystania z opieki medycznej lub udziału w terapii czy też dokonania niezbędnych zakupów.

Kara pozbawienia wolności może być wykonywana w systemie dozoru elektronicznego jedynie wówczas, gdy pozwalają na to warunki techniczne obejmujące w szczególności liczbę oraz zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi. Dodatkowo, jeżeli skazany zamieszkuje wspólnie z inną osobą lub osobami pełnoletnimi, warunkiem rozpoczęcia dozoru stacjonarnego jest uprzednia pisemna zgoda tych osób złożona do sądu, obejmująca także umożliwienie podmiotowi dozorującemu przeprowadzanie czynności kontrolnych.

Zgodnie z art. 43la § 1 kodeksu karnego wykonawczego, sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:

1) wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy (odpowiednio do skazanego, któremu wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno, nieprzekraczających w sumie jednego roku i 6 miesięcy) albo wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy (odpowiednio do sumy kar), a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego;
2) jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary;
3) skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
4) osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły na to zgodę;
5) odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne.

Sąd rozpoznając wniosek o udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego będzie oceniał również czy względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji skazanego, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym (gdy skazany nie rozpoczął jeszcze wykonywania kary w zakładzie karnym) oraz czy za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego (gdy skazany rozpoczął już wykonywanie kary w zakładzie karnym). Z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego może zatem wystąpić tak skazany, który oczekuje na osadzenie go w zakładzie karny, jak i skazany, który już rozpoczął odbywanie kary i przebywa w zakładzie karnym.

Sąd penitencjarny orzeka w sprawach o udzielenie skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego na wniosek skazanego lub na wniosek jego obrońcy, prokuratora, sądowego kuratora zawodowego lub dyrektora zakładu karnego. Przedmiotowy wniosek wraz z uzasadnieniem (w którym należy szczegółowo odnieść się do przesłanek, o których mowa w art. 43la § 1-4 k.k.w.), składa się na piśmie do sądu penitencjarnego, w którego okręgu skazany przebywa lub w którego okręgu kara jest wykonywana. Sąd penitencjarny winien rozpoznać wniosek na posiedzeniu (po wysłuchaniu skazanego lub jego obrońcy) i wydać postanowienie w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, co w praktyce jednakże nie zawsze się udaje. W postanowieniu o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny określa miejsce, czas, rodzaj lub sposób wykonywania nałożonych obowiązków oraz rodzaj podlegających zainstalowaniu środków technicznych oraz wyznacza termin i określa sposób zgłoszenia przez skazanego podmiotowi dozorującemu gotowości do zainstalowania rejestratora stacjonarnego lub przenośnego lub nadajnika. Od postanowienia sądu istnieje możliwość odwołania się poprzez wniesienie zażalenia.

Pomoc prawna świadczona przez adwokata albo radcę prawnego zajmującego się sprawami dotyczącymi udzielenia przez sąd penitencjarny zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego może obejmować samą poradę prawną czy sporządzenie wniosku o zezwolenie na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego czy zażalenia od postanowienia odmawiającego udzielenia takiego zezwolenia, jak również kompleksową reprezentację Klienta przed sądem penitencjarnym.

adwokat Kamila Majchrzak
Kancelaria Adwokacka
Pabianice, ul. Zamkowa 36 lok. 1.3
Łódź, ul. Radwańska 4 lok. 15