Zadatek a zaliczka – co wybrać i czym się różnią?
W codziennym życiu często spotykamy się z sytuacjami, w których musimy wpłacić pewną kwotę na poczet przyszłej transakcji – na przykład zakupu mieszkania czy wykonania usługi. W takich przypadkach możliwe jest wprowadzenie do umowy zadatku lub zaliczki. Oba pojęcia używane są często zamiennie, ale trzeba zdawać sobie sprawę z faktu, że obie instytucje mają zupełnie inne konsekwencje prawne. W związku z tym konieczne jest poznanie różnicy między nimi, aby uniknąć nieporozumień, a przede wszystkim straty finansowej.
Zadatek – czym jest?
Zadatek to suma pieniężna (lub rzecz), którą jedna ze stron umowy wręcza drugiej przy jej zawarciu jako potwierdzenie i zabezpieczenie wykonania zobowiązania. Zasady działania zadatku określa art. 394 Kodeksu cywilnego.
Co oznacza wpłata zadatku?
- Jeśli umowa zostanie wykonana, zadatek zalicza się na poczet świadczenia (np. ceny).
- Jeśli umowa nie zostanie wykonana z winy strony, która dała zadatek – przepada on na rzecz drugiej strony.
- Jeśli umowa nie zostanie wykonana z winy strony, która zadatek otrzymała – musi ona oddać zadatek w podwójnej wysokości.
- Jeśli niewykonanie umowy nastąpiło bez winy żadnej ze stron (np. z powodu siły wyższej) – zadatek podlega zwrotowi.
Zaliczka – co oznacza?
Zaliczka to również część ceny lub wynagrodzenia, która ma zostać zaliczona na poczet całego zobowiązania. Różni się jednak zasadniczo od zadatku pod względem skutków prawnych w razie niewykonania umowy.
Co oznacza wpłata zaliczki?
- Zaliczka jest zawsze zwracana, jeśli umowa nie zostanie wykonana – niezależnie od przyczyny.
- Nie stanowi zabezpieczenia wykonania umowy – pełni raczej funkcję przedpłaty.
- Strony mogą określić w umowie inne warunki, ale w braku takich zapisów zaliczka nie przepada.
Zadatek czy zaliczka – co wybrać?
Zadatek jest lepszym rozwiązaniem, gdy chcesz się zabezpieczyć przed niewywiązaniem się drugiej strony z umowy. Działa mobilizująco i może zniechęcać do jednostronnego zerwania umowy. Natomiast zaliczka sprawdzi się w mniej ryzykownych transakcjach, gdy strony mają do siebie zaufanie lub gdy wartość umowy nie jest wysoka.
Na co zwrócić uwagę w umowie?
- Wyraźnie określ, czy wpłacana kwota to zadatek czy zaliczka – najlepiej wprost użyć odpowiedniego słowa w umowie.
- Ustal konkretną kwotę – nie pozostawiaj pola do domysłów.
- Doprecyzuj warunki zwrotu lub przepadku – unikniesz późniejszych sporów.
Choć zadatek i zaliczka wyglądają podobnie, ich skutki prawne są zupełnie inne. Przed podpisaniem umowy warto wiedzieć, którą formę wybrać – zwłaszcza w przypadku większych transakcji. Dobrze skonstruowana umowa z odpowiednim zabezpieczeniem interesów obu stron może oszczędzić wiele stresu i pieniędzy. W przypadku konieczności zwrotu zaliczki czy zadatku, a braku chęci porozumienia przez drugą stronę, konieczne jest sporządzenie wezwania do zapłaty i wyznaczenie terminu do zwrotu konkretnego świadczenia. W przypadku braku zapłaty trzeba sporządzić pozew do sądu i odpowiednio go uzasadnić.
Pomoc prawna świadczona przez adwokata lub radcę prawnego zajmującego się sprawami związanymi z zadatkiem lub zaliczką może obejmować poradę prawną czy dalej sporządzenie umowy obejmującej jedno z tych świadczeń, jak również kompleksowe poprowadzenie sprawy przed sądem w przypadku konieczności odzyskania świadczenia uiszczonego tytułem zadatku lub zaliczki.
radca prawny Anna Krysiak-Schechinger
Kancelaria Radcy Prawnego
Pabianice, ul. gen. K. Pułaskiego 17 lok. 21
Łódź, ul. Radwańska 4 lok. 15
