Separacja

Jeżeli kluczowa w małżeństwie więź występująca między małżonkami nie funkcjonuje prawidłowo, mogą oni zdecydować się na prawne usankcjonowanie separacji. Wynikać to może z zaprzestania wykonywania przez małżonków wzajemnych obowiązków, co może przejawiać się zaprzestaniem udzielania sobie pomocy, współpracy dla dobra rodziny oraz zaniechaniem prowadzenia wspólnie gospodarstwa domowego. Elementem, który odróżnia separację od rozwodu, będącego definitywnym zakończeniem małżeństwa, jest występowanie możliwości odbudowy małżeństwa. Orzeczenie separacji przez Sąd daje małżonkom czas na zastanowienie się i podjęcie decyzji w kwestii ewentualnego rozwodu lub też powrotu do wspólnego życia jako małżeństwo.

Przesłanką żądania orzeczenia przez Sąd separacji jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Oznacza to ustanie pomiędzy małżonkami więzi o charakterze emocjonalnym, fizycznym oraz gospodarczym, co przekłada się na brak wzajemnych uczuć, fizycznego współżycia oraz prowadzenie oddzielnych gospodarstw domowych. W przypadku separacji, rozkład pożycia nie musi mieć charakteru trwałego, czyli takiego, który wiąże się z brakiem możliwości odbudowania którejkolwiek z wymienionych więzi w przyszłości. W przypadku pojawienia się również przesłanki trwałości, uprawnia to małżonków do wystąpienia do sądu z żądaniem rozwodu. Należy pamiętać, że w razie żądania separacji, mimo rozkładu pożycia małżeńskiego, istnieje potencjalna możliwość odbudowania w przyszłości relacji pomiędzy małżonkami, dlatego też nie jest to definitywny sposób zakończenia małżeństwa, a jedynie prawne uregulowanie sytuacji rozdzielenia małżonków.

Separacja nie może jednakże zostać orzeczona przez Sąd, jeżeli wystąpi tzw. przesłanka negatywna. Jest nią dobro małoletnich dzieci małżonków. W sytuacji, kiedy separacja rodziców mogłaby mieć szczególnie negatywny wpływ na ich małoletnie dzieci albo przemawiają za tym inne względy określane zasadami współżycia społecznego, separacja nie może zostać orzeczona.

Samo orzeczenie separacji wiąże się z powstaniem skutków jak przy rozwodzie z pewnymi różnicami. Najważniejszą jest to, że małżeństwo jako takie nadal istnieje, a zatem wstąpienie w inny związek małżeński jest niedopuszczalne. Ponadto, w przypadku szczególnym, kiedy jeden z małżonków będzie potrzebował pomocy, a przemawiać za tym będą względy słuszności, drugi małżonek pozostaje zobowiązany takiej pomocy udzielić. Orzeczenie separacji małżonków skutkuje ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej.

Separacja może zostać orzeczona na wniosek każdego z małżonków. Przy orzekaniu o separacji małżonków Sąd, podobnie jak w przypadku orzekania rozwodu, rozstrzyga również o winie małżonków za rozkład pożycia – czy i który z nich ponosi winę.Wyjątkiem jest sytuacja, gdy małżonkowie złożyli zgodny wniosek o orzeczenie separacji bez orzekania o winie – w takim przypadku Sąd nie podejmuje rozstrzygnięcia w przedmiocie winy małżonków. Przyjmuje się wtedy skutki takie, jakby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Podobnie jak w przypadku orzeczenia o rozwodzie również przy separacji zachodzi potrzeba uregulowania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi małżonków. Sąd rozstrzyga nie tylko o samej władzy rodzicielskiej, lecz również o tym jak powinny wyglądać kontakty rodziców z dzieckiem oraz w jakim stopniu i wysokości rodzice powinni ponosić koszty związane z utrzymaniem i wychowaniem dzieci (świadczenia alimentacyjne).

Dodatkowo Sąd w wyroku, w którym orzeka o separacji, powinien zawrzeć rozstrzygnięcie  dotyczące podziału korzystania ze wspólnego mieszkania zajmowanego przez małżonków. W niektórych przypadkach, gdy jeden z małżonków przyjmuje rażąco naganną postawę, Sąd może również orzec o jego eksmisji. Kolejnym zagadnieniem, które może zostać rozstrzygnięte przez Sąd w tym samym orzeczeniu jest podział majątku wspólnego małżonków, o ile nie będzie to miało wpływu na przedłużenie się postępowania. Sąd, na wniosek uprawnionego, może również orzec o obowiązku uiszczania alimentów na rzecz małżonka.

Separacja może by orzeczona w jednym z dwóch trybów.

Pierwszym z nich jest postępowanie procesowe. W tym trybie separacja może być orzeczona w każdym przypadku, niezależnie od tego, który z małżonków występuje z pozwem o orzeczenie separacji. Dodatkowo, w przypadku posiadania przez małżonków małoletnich dzieci jest to tryb wyłącznie właściwy, sprawa w takim przypadku nie może zostać rozpatrzona w trybie nieprocesowym. Od pozwu o orzeczenie separacji pobierana jest opłata stała w wysokości 600 zł.

Drugim trybem, w którym może zostać orzeczona separacja jest tryb nieprocesowy. Dotyczy to wyłącznie sytuacji, kiedy separacja ma zostać orzeczona na zgodny wniosek uczestników. Od wniosku o orzeczenie separacji pobierana jest opłata stała w wysokości 100 zł.

Sądem właściwym do orzeczenia separacji jest sąd okręgowy, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli co najmniej jedno z nich nadal  zamieszkuje w tym okręgu, w przypadku kiedy brak jest podstawy tego rodzaju, decydujące będzie miejsce wspólnego pobytu małżonków. W sytuacji gdy brak jest zarówno wspólnego miejsca pobytu jak i zamieszkania, właściwym będzie Sąd w którego okręgu ma miejsce zamieszkania ewentualnie miejsce pobytu jeden z małżonków.

Zniesienie separacji może nastąpić tylko na zgodne żądanie małżonków. W chwili zniesienia separacji ustają jej skutki – z wyjątkiem rozstrzygnięć w przedmiocie władzy rodzicielskiej, co do której sąd musi ponownie orzec. Podkreślić należy, że z chwilą zniesienia separacji pomiędzy małżonkami na powrót powstaje wspólność majątkowa małżeńska, chyba że pozostają oni zgodni co do woli pozostania przy ustroju rozdzielności majątkowej. W takim przypadku Sąd musi wydać rozstrzygnięcie o utrzymaniu pomiędzy małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej.

Pomoc prawna świadczona przez adwokata lub radcę prawnego zajmującego się sprawami dotyczącymi separacji może obejmować samą poradę prawną (na którą składa się również szczegółowa analiza zgromadzonej w sprawie dokumentacji), sporządzenie pozwu/wniosku o separację czy innych pism składanych w toku sprawy, jak również pełną reprezentację strony przed sądem.

mgr Anna Lewandowska
Kancelaria Adwokacka
Adwokat Kamili Majchrzak
Pabianice, ul. Zamkowa 36 lok. 1.3
Łódź, ul. Radwańska 4 lok. 15